ακτινικός

Αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στην ακτίνα. (Αστρον.) Α. κίνησηα. ταχύτητα. Η προβολή της ταχύτητας ενός ουράνιου σώματος πάνω στην ευθεία που ενώνει το σώμα με τον παρατηρητή, δηλαδή την οπτική ακτίνα. Η α. ταχύτητα προσδιορίζεται με τη μέτρηση της διαφοράς του μήκους των κυμάτων των γραμμών εκπομπής ή απορρόφησης στο φάσμα του ουράνιου σώματος και μιας ακίνητης πηγής φωτός στο εργαστήριο. Για τις συνηθισμένες ταχύτητες των άστρων οι μετατοπίσεις των γραμμών είναι πολύ μικρές. Για παράδειγμα αν η α. ταχύτητα είναι 10 χλμ. /δευτ. και το μήκος κύματος της ακίνητης πηγής σε σχέση με τον παρατηρητή είναι 4500 Å τότε η διαφορά του μήκους θα είναι 0,15 Å. Οι α. ταχύτητες των γαλαξιών αυξάνουν με την απόσταση και μπορούν να φτάσουν σε πολλές χιλιάδες χλμ. /δευτ. Αντίθετα οι α. ταχύτητες των αστέρων δεν μεταβάλλονται με την απόσταση και οι συνηθισμένες τιμές τους είναι γύρω στα 20 χλμ. /δευτ. Έχουν βρεθεί όμως και αστέρες με ταχύτητες πολύ μεγαλύτερες, όπως ο μεταβλητός αστέρας RZ της Λύραςμε α. ταχύτητα 383 χλμ. /δευτ. Ο αστέρας Σείριος έχει α. ταχύτητα -8 χλμ. /δευτ. κινείται δηλαδή προς εμάς με μικρή σχετικά ταχύτητα. Ο αστέρας Αλδεβαράν (αστερισμός Ταύρου) έχει τη μεγαλύτερη α. ταχύτητα από όλους τους άλλους λαμπερούς αστέρες του ουρανού (+54 χλμ. /δευτ. δηλαδή απομακρύνεται γρήγορα από εμάς). (Ιατρ.)Α. βλάβη. Μόνιμες αλλοιώσεις του οργανισμού (έντονος χρωματισμός και ατροφία του δέρματος, χαρακτηριστικά έλκη, καρκίνος) που προκαλείται από τα διάφορα είδη της ακτινοβολίας ιονισμού. Η α. βλάβη προκαλείται μόνο αν η ποσότητα της ακτινοβολίας ξεπεράσει το κανονικό όριο ακτινοβολίας του περιβάλλοντος. Μπορεί να οφείλεται σε εξωτερικά αίτια και πηγές (μόλυνση της ατμόσφαιρας από ραδιενεργά στοιχεία) ή να προέρχεται από το εσωτερικό του σώματος (ραδιενεργά στοιχεία που έχουν μπει στον οργανισμό με την εισπνοή, από τους πόρους του δέρματος κλπ.). Ως μέγιστη επιτρεπόμενη δόση της ακτινοβολίας που μπορεί να απορροφήσει ο ανθρώπινος οργανισμός χωρίς κίνδυνο έχει καθοριστεί το ποσό των 5 Rod (0,05 joule/κιλό υλικού) τον χρόνο. (Μηχ.)Α. συνιστώσα. Η συνιστώσα ενός διανύσματος, που έχει σχέση με μια καμπύλη στο επίπεδο ή στον χώρο, κατά μήκος της επιβατικής ακτίνας. Αν η καμπύλη είναι περιφέρεια κύκλου, τότε το διάνυσμα αναλύεται συνήθως σε δύο συνιστώσες κάθετες μεταξύ τους, από τις οποίες η μία είναι η α. και η άλλη η εφαπτομένη συνιστώσα.

* * *

-ή, -ό

ο σχετικός με την ακτίνα*.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ακτίνα

η λ. ακτινικός ως επιστημον. όρος αποτελεί απόδοση στα Ελληνικά ξεν. όρου, πρβλ. αγγλ. radial (π.χ. ο όρος της αστρονομίας ακτινική κίνηση ή ακτινική ταχύτητα αποτελεί απόδοση στα Ελληνικά ξεν. όρου, πρβλ. αγγλ. radial motion ή radial velocity, αντιστοίχως)].